اثرات گیاهان دارویی رازیانه و شیرین بیان بر عملکرد و خصوصیات لاشه جوجه های گوشتی

چکیده

به منظور بررسی اثرات پودر گیاهان دارویی رازیانه و شیرین بیان بر عملکرد و خصوصیات لاشه جوجه های گوشتی آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با ۶ تیمار، ۴ تکرار و ۲۵ قطعه جوجه گوشتی در هر تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل شاهد (کنترل منفی)، ۲/۵ و ۵ گرم در کیلوگرم رازیانه، ۲ / ۵ و ۵ گرم در کیلوگرم شیرین بیان و جیره با آنتی بیوتیک محرک رشد (آویلا مایسین، کنترل مثبت) بودند. در طول دوره آزمایش صفات عملکردی شامل وزن زنده، خوراک مصرفی، ضریب تبدیل به طور هفتگی مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان آزمایش درصد ماندگاری و شاخص تولید محاسبه شدند. همچنین خصوصیات لاشه شامل درصد لاشه، ران، سینه و چربی حفره بطنی مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق استفاده از رازیانه و شیرین بیان در سطوح ۲/۵ و ۵ گرم در کیلوگرم جیره اثرات معنی داری بر فراسنجه های عملکردی وزن زنده، خوراک مصرفی و ضریب تبدیل غذایی، ماندگاری و شاخص تولید نداشت، ولی اختلافات عددی این تیمارها با گروه آنتی بیوتیک بسیار کم بود. درصد لاشه، ران، سینه، چربی حفره بطنی تحت تاثیر تیمارهای مختلف قرار نگرفت. مقایسه تیمارها با استفاده از روش های مدیریتی نشان داد تیمارهای حاوی ۲/۵ و ۵ گرم شیرین بیان در کیلو گرم جیره و تیمار حاوی آنتی بیوتیک اویلامایسین بالاترین امتیاز مدیریتی را کسب نمود و در مقایسه با سایر تیمارها عملکرد بهتری داشتند. لذا ۲/۵ و ۵ گرم شیرین بیان در کیلوگرم جیره می تواند جایگزین مناسبی برای آنتی بیوتیک باشد.

 

مقدمه

پس از منع مصرف آنتی بیوتیک های محرک رشد توسط اروپا در سال ۲۰۰۶، در سال های اخیر توجه بسیاری به سمت افزودنی های خوراکی با منشاء گیاهی معطوف شده است. امروزه محصولات تجاری بسیاری وجود دارد که در تغذیه طیور بکار می رود. واژه فیتوژنیک به مواد گیاهی و فیتوبیوتیک ها مربوط می شود و به فضای ترکیبات استخراج شده از گیاهان گویند که جهت ایجاد تغییراتی در خواص خوراک و بهبود عملکرد به جیره حیوانات اضافه می شوند (محیطی و همکاران، ۱۳۸۹). ترکیباتی که منشاء گیاهی دارند بیشتر به خاطر خواص طمع دهندگی معروفند. بنابر این ترکیبات مذکور بر روی خوش خوراکی جیره های دام و طیور مؤثرند. این گیاهان دارای مواد زیست فعال هستند که اثرات مثبتی بر سلامت دستگاه گوارش و عملکرد آن به جا می گذارند. گیاهان دارویی دارای خواص ضد میکروبی، ضدویروسی، ضدقارچی و آنتی اکسیدانی دارند که در آزمایشات مختلف به تایید رسیده است. میکروفلور دستگاه گوارش، مورفولوژی روده، تخلیه معده، فعالیت بخش های گوارشی داخلی انتظار می رود که تحت تأثیر ترکیبات گیاهی قرار گیرد. ترکیبات گیاهی شامل قطعات قابل استفاده دانه ها، میوه ها، ریشه ها، برگها، و پوست درخت ها)، گیاهان معطر و ادویه جات مختلف (مرزن جوش، آویشن، رزماری، گشنیز، دارچین، رازیانه، سیر، فلفل، دتمه و خردل و فلفل) و نیز عصاره های حاصل از این گیاهان به صورت اسانس های گیاهی می باشد.

در آزمایشات انجام شده، وزن بدن، افزایش وزن بدن، مصرف خوراک، ضریب تبدیل غذایی جوجه های گوشتی به عنوان فراسنجه های رشد مورد بررسی قرار گرفتند. به عنوان مثال اسانس گیاهی مرزن جوش در سطح ۵۰ و ۱۰۰ میلی گرم در کیلوگرم جیره بر پایه ذرت – کنجاله سویا در تغذیه جوجه های گوشتی کاب اثری بر وزن نهایی بدن و ضریب تبدیل غذایی نداشته به طوری که بین گروه شاهد و تیمار که این مکمل را به همراه ۲۰۰ میلی گرم آلفا توکوفریل استات دریافت نمودند تفاوتی وجود نداشت.

سطح افزودن گیاهان دارویی در جیره جوجه های گوشتی متفاوت است. به عنوان مثال مرزن جوش بیش از ۳۰ گرم در کیلوگرم خوراک یا ۱۰ گرم در کیلو گرم خوراک، رزماری به میزان ۱۰-۵ گرم در کیلوگرم و دانه های رازیانه به میزان ۱/۵ – ۰ / ۲۵ گرم در کیلو گرم جیره و روغن رازیانه به میزان ۴۰۰-۱۰۰ میلی گرم در کیلوگرم خوراک کافی می باشد.

تغذیه جیره حاوی مکمل اسانس رازیانه در سطح ۴۰۰ میلی گرم در کیلو گرم جیره پایه به جوجه های گوشتی راس، منجر به تاثیر مثبت معنی داری در افزایش وزن بدن و ضریب تبدیل غذایی در سراسر آزمایش در مقایسه با گروه شاهد و گروهای دریافت کننده سطوح کمتر (۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم در کیلوگرم) اسانس رازیانه شد. جوجه های نر گوشتی هوبارد تغذیه شده با جیره های ذرت – کنجاله سویا یا گندم جو – کنجاله سویا به همراه ۱۰۰ میلی گرم در کیلوگرم عصاره گیاهی حاوی کارواکرول، سینامالدئید و الثورزین کاپسیکوم، ۳/۹ درصد بهبود معنی داری در ضریب تبدیل غذایی با جیره ذرت نشان دادند.

در پژوهشی، دانه های رازیانه در س طح ۰/۷۵ تا ۰/۵ گرم در کیلوگرم جیره ذرت – کنجابه سویا به جوجه های گوشتی هوبارد برای ۶ هفته داده شدند. در این آزمایش افزایش وزن بدن، شاخص عملکرد و سرعت نسبی رشد جوجه ها بهبود یافت در صورتی که در مقایسه با گروه شاهد اثرات معنی داری بر مصرف خوراک و ضریب تبدیل عذایی مشاهده نشد. تیمار حاوی بالاترین س طح دانه های رازیانه (۱/۵ گرم در کیلوگرم جیره) عملکرد رشد را کاهش داد.

باتوجه به اینکه اثرگیاه دارویی بر عملکرد تابع مقدار و نوع اسانس موجود در گیاه دارویی است و این اسانس ها تحت تاثیر گونه گیاهی و مرحله رشد، محیط (فصل برداشت محصول، آب و هوا و شرایط تنش) شیوه های کشاورزی (جرم حجمی گیاه به ازای ناحیه کشت شده حاصلخیزی و سطح آبیاری و جغرافیا هستند.

لذا این تحقیق جهت بررسی اثرات شیرین بیان و رازیانه تولیدی در داخل کشور بر عملکرد جوجه های گوشتی و امکان جایگزینی آن با آنتی بیوتیک محرک رشد انجام شد.

 

نتایج و بحث

اثرات گیاهان دارویی بر وزن زنده در سنین مختلف در جدول ۲ آمده است. همان طوریکه مشاهده می شود در این آزمایش وزن بدن در سنین مختلف پرورش تحت تاثیر استفاده از گیاهان دارویی رازیانه و شیرین بیان و حتی آنتی بیوتیک محرک رشد قرار نگرفت.

هر چند گروه دریافت کننده آنتی بیوتیک در سن ۳۹ روزگی به ترتیب دارای ۴/۰۴، ۴/۱، ۵/۶، ۴/۰۵ و ۰/۹ درصد وزن بالاتر نسبت به گروه کنترل، جیره حاوی ۲/۵ و ۵ گرم در کیلوگرم رازیانه و ۲/۵ و ۵ گرم شیرین بیان بود. ولی تفاوت آن با گروهی که ۵ گرم در کیلوگرم شیرین بیان استفاده نموده بود بسیار اندک بوده و در سایت می توان گفت این س طح شیرین بیان توانایی جایگزینی آنتی بیوتیک محرک رشد را دارد. نتایج ما مطابق با سیفلسی و همکاران (۲۰۰۵) و سلطان و همکاران (۲۰۰۸) بود، هر چند با نتایج سیاهی و همکارانش (۱۳۸۸) تاحدی متفاوت بود.

بر اساس نتایج حاصله، استفاده از رازیانه و شیرین بیان اثر معنی داری بر خوراک مصرفی جوجه های مورد آزمایش نداشتند. اما طبق جدول ۳، در س ن ۳۹ روزگی، پرندگانی که جیره حاوی آنتی بیوتیک محرک رشد را استفاده نموده بودند نسبت به گروه شاهد، ۲/۰۵ درصد کاهش مصرف خوراک داشتند. همچنین گروه هایی که جیره های حاوی ۵ و ۲/۵ گرم در کیلوگرم شیرین بیان مصرف کرده بودند به ترتیب دارای ۲/۵۴ و ۳/۵۴ درصد کاهش مصرف خوراک نسبت به گروه شاهد داشته بودند که این نتاج مطابق با نتایج حاصل از تحقیقات سلطان و همکارانش (۲۰۰۸) و لی و همکارانش (۲۰۰۳) بود.

بر اساس نتایج حاصله، استفاده از رازیانه و شیرین بیان اثر معنی داری بر ضریب تبدیل غذایی جوجه های مورد آزمایش نداشت (جدول ۴). اگر چه، اثرات این افزودنی ها معنی دار نبود ولی در سن ۳۹ روزگی، تیمار حاوی آنتی بیوتیک نسبت به گروه شاهد ۵/۸۶ درصد ضریب تبدیل غذایی بهتری داشت اما تیمارهایی که جیره آنها حاوی ۵ درصد رازیانه بود، ۱ / ۶۵ کاهش ضریب تبدیل غذایی را نسبت به گروه شاهد از خود نشان دادند. نتایج ما با گزارشات هارتی و همکاران (۲۰۰۲) و سلطان و همکارانش (۲۰۰۸) و هرناندز و همکارانش (۲۰۰۴) مطابق بود هر چند با نتایج سفلیسی و همکاران (۲۰۰۵) و جامروز و همکارانش (۲۰۰۵) مغایرت داشت.

هر چند، بر اساس نتایج ما هیچ تاثیر معنی داری در بهبود خصوصیات لاشه (لاشه، ران، سینه و چربی حفره بطنی) جوجه های گوشتی مشاهده نشد اما طبق جدول شماره ۵، در تیمار آنتی بیوتیک درصد ران، درصد سینه، ۵/۳۳ و ۶/۷۰ درصد نسبت به گروه شاهد بیشتر بود. درصد ران در تیمارهایی که جیره آنها حاوی ۲/۵ و ۵ گرم شیرین بیان بود، به ترتیب ۳/۳۶ و ۲/۹۹ درصد بیشتر از شاهد بود. درصد سینه، در تیمارهایی که جیره آنها حاوی ۲ / ۵ شیرین بیان بود به ترتیب ۶/۳۸ نسبت به گروه شاهد بیشتر بود. درصد لاشه تیمار آنتی بیوتیک نسبت به گروه شاهد، ۲/۲۹ درصد بهبود داشت. در تیمارهایی که جیره آنها حاوی ۲/۵ گرم در کیلوگرم شیرین بیان بود، چربی های بطنی ۱۰ / ۳۴ درصد نسبت به گروه شاهد کاهش یافت. هر چند، تیمارهایی که جیره آنها حاوی ۲/۵ گرم در کیلوگرم رازیانه بود، ۱ / ۵۴ درصد افت لاشه نسبت به گروه شاهد از خود نشان داد. نتایج حاصل از تحقیق ما با نتایج سلطان و همکاران (۲۰۰۸) مطابقت داشت هر چند با نتایج حاصل از بررسی مای هارتی و همکارانش (۲۰۰۲) تاحدی متفاوت بود.