اهمیت و اثرات سموم قارچی بر سلامتی دام و طیور
افزایش جمعیت جهان، نیاز به تامین منابع غذایی مختلف را به طور گسترده افزایش داده است. با این حال میزان تولیدات داخلی مواد خام و منابع اولیه مورد نیاز به منظور تهیه خوراک مورد استفاده در شاخه های مختلف صنعت دام و طیور، همگام با رشد آن از رشد مناسبی برخوردار نبوده است و همین امر سبب شده تا بخش نسبتاً زیادی از اقلام اولیه مورد نیاز به ویژه دانه های غلات و برخی از انواع کنجاله های مورد نیاز در تهیه خوراک دام و طیور از سایر کشورها خریداری شوند که از یک طرف، این قبیل مواد غلالباً از کشورهایی تهیه می شوند که در معرض آلودگی با انواع سموم قارچی و به ویژه افلاتوکسین ها (که مهمترین و سمی ترین نوع سموم قارچی می باشند ) قرار دارند و از طرف دیگر با توجه به وضعیت اقلیمی کشور به خصوص در مناطق با تراکم بالای واحدهای پرورشی و شرایط انبارهای نگهداری مواد غذایی و مساعد بودن این مکان ها جهت رشد انواع مختلف قارچ ها، احتمال آلودگی مواد اولیه مورد استفاده به منظور تهیه خوراک و همچنین غذاهای آماده با انواع سموم قارچی و به ویژه افلاتوکسین ها وجود دارد، مایکوتوکسین ها متابولیت های ثانویه ای هستند که اثرات زیان آوری بر سلامت حیوانات و انسان دارند بیش از 500 نوع مایکوتوکسین شناخته شده است مهمترین آلوده کننده های خوراک دام و طیور آقلاتوکسین، آگراتوکسین، فومونیسین و زیرالنون می باشند آفلاتوکسین ها از جمله مهمترین مایکوتوکسین ها می باشند که به طور عمده توسط دو سویه قارچ آسپرژیلوس به نام های آسپرژیلوس فلاووس و اسپیروژیلوس پارازیتیکوس تولید می شوند. قارچ های تولید کننده آفلاتوکسین ها روی مواد مختلف و تحت شرایط گوناگون رطوبت و درجه حرارت رشد و تکثیر می یابند. بیش از بیست مشتق آفلاتوکسینی وجود دارد و آفلاتوکسین B1 سمی ترین آنهاست در طول 40 سال گذشته تحقیقات وسیعی درجهت تعیین آثار سمی آفلاتوکسین ها بر انواع حیوانات آزمایشگاهی و مزرعه های صورت گرفته است. از آثار اصلی آفلاتوکسین ها بر دام و طیور به کاهش عملکرد، آسیب به کبد، اثرات منفی بر کیفیت لاشه و پوسته تخم مرغ، شیر و گوشت، سرکوب سیستم ایمنی اشاره شده است گزارش هایی مبنی بر تاثر در افزایش وزن نسبی اندام هایی همچون کبد، کلیه، قلب، پیش معده، سنگدان، طحال و پانکراس در دام و طیور وجود دارد.
به نظر می رسد که آثار منفی آفلاتوکسین ها بر عملکرد دام و طیور هم به میزان آفلاتوکسین ها و به مدت زمان قرارگیری در معرض آن بستگی دارد امروزه تمایل به شناخت اثرات حضور طولانی مدت سطوح پایین آفلاتوکسین ها در جیره حیوانات مزرعه های بر عملکرد و تولیدات آنها در حال افزایش است.
اثرات اختصاصی برخی سموم قارچی بر عملکرد و پاسخ های ایمنی حیوانات نشخوار کننده و طیور
بخش تحقیق و توسعه شرکت آریا ماه رشد با استفاده از دانش روز در جهت کاهش مشکلات سموم قارچی برای صنعت دام و طیور توانسته است توکسین بایندر های سه جزیی، پنج جزیی و نه جزیی تولید نماید. در این توکسین بایندرها با توجه به نیاز دام و مشکلات ناشی از سموم برای آنها ترکیبات مختلف با فرمولاسیون متفاوت ارائه گردیده است.
برای مثال می توان از جاذب هایی مانند محصولات سیلیکاتی ( فیلو سیلیکات ها، بنتونیت ، زئولیت ) سیلیکات های اصلاح شده، محصولات کربن ( ذغال چوب فعال شد ) ، محصولات گلوکان و پلیمر های غیر آلی نام برد.
انواع جاذب ها
جاذب های رسی
قدرت جذب بستگی به ساختار شیمیایی آنها دارد.
ظرفیت جذب آنها می تواند از 0 تا 78 درصد متفاوت باشد.
این مواد رایج ترین جاذب برای افلاتوکسین ها می باشد.
دیواره سلولی مخمر ( تغییر شکل داده شده گلوکامانان ها )
دیواره سلولی مخمر نسبت به بایندرهای رسی در سطوح پایین تری استفاده می شوند.
به صورت وسیع الطیف تری بر گونه های مختلف سموم قارچی اثر گذار است.
جاذب های چند جزیی
میتوانند مخلوطی از جاذب های رسی و دیواره های سلولی مخمر به همراه افزودنیهای مجاز خوراکی مانند مانند ذغال فعال شده و آنتی اکسیدانها باشند.
| مایکوتوکسین ها | نشخوارکنندگان | طیور |
| افلاتوکسین(aftlatoxin) | کاهش وزن، کاهش تولید شیرتضعیف سیستم ایمنی بدن | کاهش وزن، کاهش تولید تخم مرغ تضعیف سیستم ایمنی بدن |
| زیر النون zearalenone)ZON) | سقط جنین، مرگ زودرس جنین ،
بزرگ شدن پستان در تلیسه ها، تضعیف سیستم ایمنی بدن |
افزیش ضریب تبدیل، کاهش تولید تخم مرغ، تضعیف سیستم ایمنی بدنی |
| وومی توکسین DON | کاهش تولید شیر، افزایش سلولهای سوماتیک شیر، اختلالات تولید مثل تضعیف سیستم ایمنی بدن | افزیش ضریب تبدیل، کاهش تولید تخم مرغ، تضعیف سیستم ایمنی بدنی |
| تریکوتسن T2 Toxin | اختلالات باروری و تولید مثل، خون ریزی روده و زخم خای دهان، تضعیف سیستم ایمنی بدن | افزیش ضریب تبدیل، نکروز دهان، تولید تخم مرغ با پوسته نازک، تضعیف سیستم ایمنی بدن |
| اکراتوکسین(Ochratoxin) | اختلالات باروری و تولید مثل، سقط جنین، تضعیف سیستم ایمنی بدن | افزایش ضریب تبدیل، لمبه گذاری، کاهش تولید تخم مرغ، تضعیف سیستم ایمنی بدن |
| فومونیسین(Fumonisin) | اختلالات عصبی، افزایش عوارض سایر سموم، تضعیف سیستم ایمنی بدن | اختلالات عصبی، افزایش عوارض سایر سموم، تضعیف سیستم ایمنی بدن |
میزان مصرف برای دام
جهت پیشگیری: 1 تا 2 کیلوگرم در هر تن کنستانتره
جهت درمان: 3 تا 5 کیلوگرم در هر تن کنستانتره
میزان مصرف برای طیور
جهت پیشگیری: 1 کیلوگرم در هر تن کنستانتره
جهت درمان: 3 کیلوگرم در هر تن کنستانتره
مکانیسم عمل
ساختارهای رسی فیلوسیلیکاتی با شکل مولکولی لایه به لایه خود، سبب به دام انداختن مایکو توکسین ها و جذب کامل سموم قارچی قطبی می شوند. دیواره ی مخمر موجود در این محصول از ترکیبات پروتئینی و هیدرات کربن به خصوص قندهای مانان که حاوی زنجیره های هیدروکربنی با طول های مختلف هستند به شدت تمایل به اتصال به ملکول های توکسین ها داشته و از این طریق با کارایی بالا سبب جذب سموم قارچی مختلف می شوند. همچنین بتاگلوکانها و مانان ها با تحریک سلول های ایمنی سبب تقویت دستگاه ایمنی می شوند. نتایج تحقیقات آزمایشگاهی و مزرعه ای بدست آمده از این توکسین بایندر نشان داد که این ترکیب با فرایند باند شدن و غیرفعال کردن مایکو توکسین های عمده موجود در خوراک منجر به حفاظت از اندام های داخلی ( کبد و کلیه ) تحریک سیستم ایمنی و در نتیجه بهبود عملکرد به صورت ویژه می گردد.
