چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی اثر افزودن پودر چربی و روغن دانه کتان در شیر بر عملکرد، رشد، سالامت، فراسنجه‌های خون و شکبه بود. به این منظور از 45 راس گوساله شیرخوار ( کیلوگرم = میانگین وزن بدن) در قالب طرح کاماد تصادفی با سه جیره آزمایشی و ۱۵ تکرار، در میانگین دمایی ۱۰ درجه سانتی گراد از سن سه‌روزگی تا ۳۰ روزگی استفاده شد. تیمارهای آزمایشی شامل 1- کنسانتره شروع‌کننده پایه و شیر بدون مکمل چربی (شاهد)، 2- کنسانتره شروع‌کننده پایه به همراه شیر حاوی پودر چربی (ده گرم در لیتر شیر)، 3- کنسانتره شروع‌کننده پایه به همراه شیر حاوی روغن کتان (ده گرم در لیتر شیر) بود. افزایش وزن روزانه در سه تا ۳۰ روزگی و وزن ۳۰ روزگی در تیمار روغن کتان بیشتر از تیمار شاهد بود گوساله‌های تیمار روغن کتان در ۳۰ روزگی ارتقاع لگن بالاتری نسبت به تیمار شاهد داشتند غلظت کلسترول خون در تیمار شاهد بالاتر از تیمار روغن کتان و غلظت کورتیزول خون در بیمار روغن کتان از تیمار شاهد کمتر بود . نسبت پروتئین کل به آلبومین در تیمار روغن کتان از تیمار شاهد کمتر بود. فراسنجه‌های شکمبه‌ای تحت تأثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که استفاده از صنایع چربی حاوی اسید لینولنیک مانند روغن کتان در ترکیب شیر تأثیر مثبتی بر عملکرد، رشد و سلامت گوساله‌های شیرخوار در طول ماه اول زندگی آنها دارد.
مقدمه
پرورش گوساله در ماه اول بعد از تولد از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل پرورش گاو شیری است. به همین دلیل توجه به این مرحله و کنترل رشد اسکلتی، گوارشی و جلوگیری از بروز بیماری بسیار اهمیت دارد. به کاربردن روش تغذیه‌ای مناسب در این زمان نقش مؤثری در رسیدن به این اهداف خواهد داشت. یکی از راه‌های مؤثر در این زمینه استفاده از منابع چربی به ویژه اسیدهای چرب ضروری در ترکیب شیر، جایگزین شیر یا کنسانتره شروع کننده می‌باشد. اسید لینولنیک و اسید لینولئیک مهم‌ترین اسیدهای چرب ضروری هستند که به عنوان منابع چربی با چند پیوند دو گانه شناخته می‌شوند.
نسبت بین اسید لینولئیک به اسید لینولنیک در جیره گوساله ها (شیر و کنسانتره شروع‌کننده) مهم است و هر چه نسبت اسید لینولنیک بیشتر باشد بازدهی رشد بهتری به دست خواهد آمد. به طور معمول نسبت بین اسید لینولئیک به اسید لینولنیک در کنسانتره شروع‌کننده گوساله بر پایه ذرت و سویا حدود 15 به یک و در شیر 5/2 به ۱ می‌باشد که باید با مدیریت صحیح تغذیه این نسبت‌ها را کاهش داد. اسید لینولنیک نقش‌های مهمی از جمله رفع التهاب (از طریق فعال کردن برخی از واکنش‌های بیوشیمیایی جهت بازگشت بافت التهابی به حالت هموستازی)، کاهش فراسنجه‌های التهاب‌زا در خون، شرکت در ساختار غشای سلولی، تولید اسیدهای چرب حد واسط مانند آراشیدونیک اسید، سنتز هورمون‌ها و رشد استخوان را بر عهده دارد.
در بین منابع مختلف اسید لینولنیک، روغن کتان مهم‌ترین منبع غنی از اسید لینولنیک می‌باشد که حاوی درصد اسید لینولنیک، درصد اسید لینولئیک، درصد اسید اولئیک، درصد اسید استئاریک و درصد اسید پالمتیک می‌باشد. اسید لینولنیک تأثیر معنی داری بر رشد و سلامت گوساله‌ها دارد. در پژوهشی، استفاده از روغن کتان در ترکیب شیر خام گوساله‌ها موجب بهبود در میزان مصرف خوراک، ضریب تبدیل خوراک، غلظت آلبومین و کراتینین خون به ویژه در 40 روز اول بعد از تولد شد. از طرفی مصرف روغن کتان در ترکیب جایگزین شیر نیز بهبود افزایش وزن روزانه، بازدهی مصرف خوراک و کاهش دمای رکتوم در اثر کاهش عوامل التهاب‌زا را در اوایل تولد گوساله‌ها به همراه داشته است علاوه بر مصرف روغن به صورت مایع در ترکیب شیر و جایگزین شیر، اثرات مثبت اسید لینولنیک به صورت روغن کتان باندشده با کلسیم بر رشد گوساله‌ها و بره‌ها نیز گزارش شده است. مصرف روغن کتان باندشده با کلسیم در مقایسه با سایر روغن‌ها از جمله روغن سویا، روغن نارگیل، روغن کلزا و پودر چربی در سال‌های مختلف و در ترکیب کنسانتره شروع‌کننده گوساله‌های شیری، منجر به بهبود صفاتی چون افزایش وزن روزانه، بازده مصرف خوراک، افزایش فاصله دو هیپ، افزایش ارتفاع لگن، کاهش روزهای تحت درمان و کاهش غلظت کورتیزول خون از تولد تا سن سه ماهگی شده است که نشان از اهمیت مصرف منابع اسید لینولنیک دارد.
میزان اسیدیته شکمبه و غلظت کل اسیدهای چرب فرار شکمبه تحت تأثیر مصرف منابع اسید لینولنیک قرار نمی‌گیرد، اما میزان اسید استیک افزایش می‌یابد. با توجه به اثرات مثبت اسید لینولنیک بر فراسنجه‌های عملکردی، رشد، سلامت و فراسنجه‌های خونی و شکمبه‌ای، هدف از انجام این مطالعه بررسی تأثیر نسبت بالای اسید لینولنیک در قالب روغن کتان در ترکیب شیر بر عملکرد، رشد، سلامت و فراسنجه‌های خونی و شکمبه‌ای گوساله‌های ماده هلشتاین در طول اولین ماه بعد از تولد می‌باشد.
نتایج و بحث
استفاده از چربی در ترکیب شیر اثری بر مصرف خوراک، بازدهی مصرف خوراک و افزایش وزن روزانه (سه تا 14 و ۱۵ تا ۳۰ روزگی) نداشت (جدول ۳). اما میزان افزایش وزن روزانه از سه تا ۳۰ روزگی در گوساله‌هایی که روغن کتان دریافت کردند از سایر گوساله‌ها بیشتر بود.
در برخی مطالعات، استفاده از روغن‌های گیاهی و حیوانی مانند روغن پالم، روغن نارگیل، روغن کلزا و روغن پیه تأثیری بر مصرف خوراک و افزایش وزن روزانه گوساله‌ها نداشته است برخی نیز با مصرف منابع چربی در ترکیب جایگزین شیر کاهش مصرف خوراک و افزایش وزن روزانه را در گوساله‌ها گزارش کرده‌اند. در مقابل، گزارش‌هایی وجود دارد که جیره‌های با درصد چربی بالا (هفت و ۱۲ درصد) در قالب نمک‌های کلسیمی اسیدهای چرب به ویژه اسید لینولنیک و همچنین دانه کتان (۱۰ تا ۲۰ درصد در ترکیب کنسانتره شروع‌کننده) میزان مصرف خوراک روزانه و افزایش وزن روزانه را بدون تأثیر بر بازدهی مصرف خوراک، به دلیل افزایش فعالیت سلول‌های خون، پاسخ ایمنی و متابولیکی به اسید لینولنیک و تأثیر بر حرکت‌های دستگاه گوارش و سیستم عصبی- هورمونی افزایش داده است
اثر مصرف منابع مختلف چربی بر سن تشخوار معنی‌دار بود (جدول 4)، اما گوساله‌هایی که روغن کتان دریافت کردند وزن ۳۰ روزگی بالاتری نسبت به گروه شاهد داشتند. اثرات مثبت جیره‌های حاوی مکمل چربی بر میزان مصرف خوراک روزانه، نشان‌دهنده توسعه دستگاه گوارش در گوساله‌های تیمار پودر چربی و روغن کتان بود که در نهایت منجر به بالاتر بودن وزن ۳۰ روزگی در این دو تیمار شد .
بالاتر بودن وزن ۳۰ روزگی در گوساله هایی که روغن کتان دریافت کردند با گوساله های شاهد، می تواند در اثر پاسخ متابولیکی این گوساله ها به اسید لینولنیک موجود در روغن کتان باشد.
نمره مدفوع و روزهای تحت درمان تحت تأثیر مصرف منابع چربی قرار نگرفتند (جدول ۵)، اما دمای رکتوم (سه تا 14 و سه تا ۳۰ روزگی) گوساله‌هایی که روغن کتان دریافت کردند کم تر از گوساله‌های شاهد بود
اثرات مثبت مصرف اسید لینولنیک به عنوان عامل ضد التهاب در مقایسه با اسید لینولئیک بر سلامتی و سیستم ایمنی ثابت شده است. نشان داده شده است که استفاده از اسیدهای چرب غیر اشباع به ویژه روغن کتان باند شده با کلسیم در ترکیب کنسانتره شروع‌کننده و جایگزین شیر پاسخ ایمنی مثبتی را به همراه دارد که در اثر این پاسخ، میزان سایتوکین‌ها (از جمله اینترلوکین چهار و هشت) از طریق مداخله در بیان ژن کاهش می‌یابد. کاهش میزان سایتوکین‌ها منجر به ممانعت از بروز التهاب شده و در ادامه میزان ابتلا به اسهال، تب، دمای رکتوم بالا و در نهایت روزهای بالای تحت درمان را در گوساله‌ها کاهش می‌یابد علاوه بر مصرف روغن، مصرف دانه کتان (۱۰ تا ۱۵ درصد) در ترکیب جیره گوساله‌ها نیز اثرات مثبتی در کاهش دمای رکتوم و بیماری تنفسی داشته است. این نتایج با یافته‌های مطالعه حاضر هم راستا بوده و افزودن روغن کتان در شیر، باعث کاهش التهاب و دمای رکتوم در ماه اول نسبت به سایر گوساله‌ها شد. عدم تأثیر روغن کتان بر قوام مدفوع و روزهای تحت درمان ممکن است مربوط به دوز مصرفی روغن باشد
شاخص‌های رشد اسکلتی از جمله هیپ، پین، ساق دست و پا، ارتفاع جدوگاه و دور قفسه سینه تحت تأثیر منابع چربی قرار نگرفت (جدول 1). اما ارتفاع لگن در ۳۰ روزگی در گوساله‌هایی که روغن کتان مصرف کردند بیشتر از گوساله‌های گروه شاهد بود . عدم تأثیر مکمل چربی و روغن سویا که دارای اسید لینولئیک است بر شاخصه‌های رشد اسکلت گوساله‌ها پیش‌تر گزارش شده است.
مصرف مکمل‌های چربی (در قالب روغن‌های باند شده با کلسیم در ترکیب جیره گوساله‌ها اثرات قابل توجهی بر صفات اسکلتی دارد. به دلیل اثرات مفید اسید لینولنیک بر شکل‌گیری استخوان، استفاده از جیره‌های با چربی بالا و حاوی نسبت بالای اسید لینولنیک رشد استخوان‌ها را موجب می‌شود. مصرف اسیدهای چرب غیر اشباع در جیره طیور نیز ثابت کرده است که این اسیدهای چرب شکل گرفتن و رشد استخوان ها را تسریع می‌کنند. این نتایج با یافته‌های این مطالعه در مورد صفت ارتفاع لگن مطابقت دارد که نتیجه نقش مثبت روغن کتان حاوی اسید لینولنیک بر رشد استخوان و در نتیجه افزایش ارتفاع لگن می‌باشد.
غلظت گلوکز، نیتروژن اوره‌ای، پروتئین تام، آلبومین، آلکالین فسفاتاز و کراتینین تحت تأثیر مصرف منابع چربی در ترکیب شیر قرار نگرفتند (جدول ۷). غلظت کلسترول به صورت معنی داری در تیمار شاهد بالاتر از دو تیمار دیگر بود غلظت کورتیزول خون در گوساله‌های مصرف‌کننده کتان، کمتر از سایر تیمارها بوده و نسبت پروتئین تام به آلبومین خون در گوساله‌های مصرف کننده پودر چربی بیشتر از سایر تیمارها بود
گزارش شده است که مصرف اسیدهای چرب با چند پیوند دوگانه میزان کلسترول خون را به دلیل نقش اسیدهای چرب غیر اشباع در استریفیکاسیون استرهای کلسترول، افزایش می‌دهد در پژوهشی، مصرف پودر چربی حیوانی در کنسانتره شروع‌کننده گوساله غلظت کلسترول خون را افزایش داد برخلاف این نتایج، یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که مصرف منابع چربی در ترکیب شیر غلظت کلسترول خون را نسبت به تیمار شاهد کاهش دادند.
گزارش شده است که مصرف منابع چربی غیراشباع مانند روغن‌های کتان و سویا در ترکیب جایگزین شیر و کنسانتره شروع‌کننده گوساله، ساخت و در نتیجه غلظت آلبومین خون را به دلیل بهبود فعالیت سلول‌های کبدی، افزایش می‌دهد، که هم راستا با نتایج این آزمایش می‌باشد، هر چند که این تفاوت ها معنی‌دار نبود از طرفی جیره‌های با نسبت بالای اسید لینولنیک که به صورت روغن کتان در ترکیب جایگزین شیر استفاده شد، غلظت پروتئین تام خون را نیز به دلیل کاهش در غلظت پروتئین‌های فاز حاد خون افزایش داد، اما در مطالعه حاضر چربی‌های مصرفی تأثیری بر غلظت پروتئین تام نداشتند. با توجه به نتایج به دست آمده در این مطالعه، بالابودن غلظت آلبومین و پایین بودن غلظت پروتئین تام خون گوساله‌های تیمار روغن کتان در نهایت موجب کاهش معنی‌دار نسبت پروتئین تام به آلبومین شده که نشان‌دهنده نقش مثبت اسید لینولنیک در بهبود سیستم ایمنی می‌باشد. عوامل استرس‌زا از جمله تنش‌های ایجاد شده در ماه اول بعد از تولد، غلظت سایتوکین‌ها، پروتئین‌های فاز حاد و در نتیجه غلظت کورتیزول خون را افزایش می‌دهد با توجه به نقش مؤثر منابع اسید لینولنیک بر کاهش سایتوکین‌ها، استفاده از روغن کتان در این مطالعه موجب کاهش غلظت کورتیزول خون گوساله‌های این تیمار نسبت به سایر تیمارها شده است.
استفاده از منابع چربی اشباع و غیر اشباع تأثیر معنی داری بر میانگین اسیدیته شکمبه و غلظت اسیدهای چرب فرار شکمبه نداشت (جدول ۸). این در حالی است که میزان اسید بوتیریک در ۳۰ روزگی به صورت عددی در گوساله‌هایی که روغن کتان دریافت کردند بالاتر از دو تیمار دیگر بود، که احتمالا می‌تواند به مصرف خوراک روزانه بالاتر گوساله‌های تیمار روغن کتان و تولید اسید بوتیریک بالاتر مربوط باشد. مصرف منابع چربی و دانه‌های روغنی در تغذیه حیوانات اهلی نتایج متفاوتی را بر اکوسیستم شکمبه رقم زده است. برخی دانشمندان معتقدند که استفاده از منابع چربی اثرات مضری بر فعالیت میکروارگانیسم‌ها و تخمیر شکمبه دارند، برخی نیز استفاده از منابع با اسید لینولئیک بالا را دلیل افزایش غلظت کل اسیدهای چرب فرار و غلظت پروپیونات می‌دانند
برخی منابع نیز با مصرف دانه‌های روغنی و دانه کتان در ترکیب جیره‌های گاو شیری و بره نشان دادند که تخمیر شکمبه و غلظت اسیدهای چرب فرار شکمبه تحت تأثیر منابع اسید لینولنیک قرار نمی‌گیرد، که با نتایج این مطالعه مطابقت دارد. در تضاد با این نتایج، افزایش غلظت پروپیونات و کاهش غلظت بوتیرات با مصرف روغن سویا، چربی حیوانی و مقادیر ۱۰ تا ۲۰ درصد دانه کتان در جیره گوساله و بز گزارش شده است.
بر اساس نتایج این پژوهش، استفاده از منابع غنی از اسید لینولنیک به صورت روغن مایع در ترکیب شیر، عملکرد گوساله‌های شیر خوار را افزایش و فعالیت سیستم ایمنی آنها را بهبود می‌بخشد.
برای مطالعه بخش مواد و روش این مقاله فایل زیر را دانلود کنید:
منبع: https://jap.ut.ac.ir/article_77891.html
بدون دیدگاه