اسب به عنوان یک حیوان نجیب در طول تاریخ همیشه با انسان ارتباط همزیستی داشته است، و انسان از گذشته تاریخ تا به امروز در زندگی خود، از این حیوان زیبا برای حمل وسائل، به عنوان نیروی کار، در مسافرت های دور دست، در ورزش اسب سواری و اسب دوانی، و حتی به عنوان همدم و مانوس خود استفاده نموده است. اما اسب همانند انسان نیاز به رسیدگی و مراقبت های بهداشتی دارد. انواع بیماری ها و عفونت های ویروسی، انگلی، باکتریایی، قارچی، بیماری متابولیک (ناشی از سوء تغذیه)، و بیماری های ژنتیکی وجود دارند که تهدیدی برای زندگی اسب می باشند. بنابراین، شناخت بیماری های اسب، و اقدام جهت کنترل، پیشگیری و درمان آنها امری ضروری می باشد. برخی از مهم ترین و شایع ترین بیماری های اسب به شرح زیر هستند:
۱. آنسفالومیلیت اسبی (بیماری خواب)
آنسفالومیلیت، یک بیماری ویروسی است، که توسط پشه ها انتقال می یابد. این ویروس باعث التهاب مغز و طناب نخاعی می شود و اغلب کشنده است. در این بیماری، اسب مبتلا اشتهای خود را از دست می دهد، رفتارهای هیجانی و عصبی نشان می دهد، و کورکورانه به سمت اهداف حرکت می کند. اسب های زنده مانده، دچار آسیب ها و صدمات دائمی می شوند. سه سویه از ویروس وجود دارند: شرقی (EEE)، یک بیماری اسب کشنده ایجاد می کند، و باعث مرگ 100 % – 75 % بیماران می شود. غربی (WEE)، یک بیماری اسب شایع تر، با خطر و بیماری زایی کمتر را تولید می کند. نوع سوم (VEE) یا آنسفالومیلیت ونزوئلایی نام دارد. برای هر سه نوع بیماری اسب، واکسن برای پیشگیری وجود دارد.
۲. هرپس ویروس اسبی یا رینوپنومونیت
یکی از انواع مهم بیماری های اسب می باشد، که عامل ویروسی دارد. از علائم مهم این بیماری اسب می توان به عفونت های تنفسی، فلجی، سقط جنین، التهاب طناب نخاعی و به طور اتفاقی و نادر مرگ در اسب های جوان اشاره کرد. این بیماری اسب به شدت مسری است، و ازطریق ترشحات و ذرات معلق در هوا، تماس با اسب های آلوده، و ظروف آب و غذای آلوده منتقل و منتشر می شود. هرچند واکسن موجود برای این بیماری اسب به طور 100 % موثر نیست، و قدرت ایمن زایی آن 12-10 هفته طول می کشد، ولی حتما باید استفاده شود. مادیان آبستن بایستی در بین ماه های 5، 7، و 9 بعد از باروری و لقاح علیه این بیماری ویروسی واکسینه شوند. اسب هایی که برای نمایش، مسابقات، فروش، و موارد دیگر نقل مکان می یابند، بایستی هر 6 ماه یک بار با واکسن هرپس ویروس مایه کوبی شوند. اسب های معمولی و تفریحی که به سفر برده نمی شوند باید به طور سالیانه مورد واکسیناسیون قرار بگیرند.
۳. آنفلوانزای اسبی
آنفلوانزا یک بیماری اسب فوق العاده مسری است که به طور ناگهانی تظاهر می یابد و تب شدید، سرفه، ترشحات بینی، و بی اشتهایی ایجاد می کند. در این بیماری اسب بایستی برای پیشگیری از پنومونی استراحت مطلق داشته باشد. ویروس آنفلوانزا به طور مرتب جهش پیدا می کند و درنتیجه، به مرور زمان سویه جدیدی را ایجاد می کند، و سویه های مختلف و متمایز از هم، بیماری اسب تولید می کنند. همه اسب ها باید با واکسن تهیه شده از این سویه های جدید و متمایز مایه کوبی شوند. واکسن آنفلوانزا هم اثر ایمن زایی 100 % ندارد و به مدت 12-10 هفته قدرت خود را حفظ می کند. در این بیماری اسب نیز لازم است در مورد اسب های در حال سفر (به دلیل به نمایش گذاشتن آنها در نمایشگاه ها، یا مسابقات، و یا فروش) هر 6 ماه تلقیح واکسن تکرار شود، و اسب هایی که به سفر برده نمی شوند به طور سالیانه واکسینه می شوند.
۴. پیروپلاسموز اسبی (بابزیوز)
۴. پیروپلاسموز اسبی (بابزیوز)پیروپلاسموز نوعی بیماری اسب با عامل انگلی است که به وسیله دو انگل مهم ایجاد می شود: تیلریا اکوئی، و بابزیا کابالی. این میکروب ها عمدتا توسط کنه ها منتقل می شوند، ولی در بین اسب ها ممکن است از طریق سوزن آلوده، و انتقال خون نیز انتشار پیدا کنند. علائم در این بیماری اسب شامل تب، ضعف، بی اشتهایی، کاهش وزن، زردی و ادم می باشد. امکان دارد این بیماری اسب کشنده باشد، ولی اسب هایی که زنده باقی می مانند معمولا به عنوان حامل و پخش کننده ویروس برای یک دوره زمانی طولانی نقش ایفا می کنند، و از طریق کنه ها باعث انتقال عفونت به حیوانات دیگر می گردند. تشخیص این بیماری اسب، از طریق یک آزمایش سرولوژیکی به نام الایزا انجام می شود. به دلیل جدی و خطرناک بودن این بیماری اسب، حیوانات آلوده بایستی به مراکز بهداشتی گزارش شوند و به طور مرتب تحت نظارت و مورد آزمایش دقیق قرار بگیرند. هنوز هیچ واکسنی برای پیشگیری وجود ندارد، ولی داروهای تزریقی تحت نظارت و با مجوز دامپزشکی قابل دسترس می باشد.
۵. میلوآنسفالیت تک یاخته ای اسبی (EPM)
EPM یک بیماری اسب است که سیستم اعصاب مرکزی اسب را مورد حمله قرار می دهد. این بیماری اسب توسط یک انگل تک یاخته ای به نام سارکوسیستیس نورونا ایجاد می شود. انتقال آلودگی به واسطه دریافت سارکوسیستیس عفونت زای یافت شده در مدفوع جانوری به نام اوپوسوم صورت می گیرد. علائم این بیماری اسب عبارت از تشنج، افسردگی، آتروفی و تحلیل عضلانی، عدم تعادل، لنگش و فلجی.
۶. آرتریت یا ورم مفصل ویروسی اسب (EVA)
نوعی بیماری اسب با پتانسیل شیوع و سرایت بالا است، که اغلب به صورت همه گیری در مواقع حضور اسب ها در مزارع، یا در مسابقات، و یا در نمایشگاه ها اتفاق می افتد. این بیماری اسب، در اسب های خیلی جوان و یا اسب های خیلی پیر، همچنین در شرایط استرس، با علائم بسیار شدیدی همراه است. علائم این بیماری اسب، شامل تب، سرفه، افسردگی، ورم صورت و پا، سقط جنین به میزان بالا، و گاهی مرگ می باشد.
۷. هاری
هاری علاوه بر بسیاری از حیوانات، بیماری اسب نیز می باشد. یک بیماری ویروسی کشنده ای است که سیستم عصبی حیوانات را آلوده می سازد. همه پستانداران از جمله انسان به این بیماری حساس است. انتقال آلودگی از طریق ترشحات بزاق حیوانات مبتلا یا گاز گرفتگی و نیش حیوانات آلوده انجام می گیرد. اولین بار انتشار این ویروس در طبیعت از طریق حیواناتی مانند راکون، خفاش، راسو، روباه و گرگ اتفاق افتاده است. امروزه هاری در بسیاری از حیوانات اهلی و وحشی یافت می شود، و سگ ها به عنوان مهم ترین منبع و مخزن ویروس هاری برای سایر حیوانات محسوب می شوند.
۸. کزاز
کزاز نوعی بیماری اسب است که در اثر توکسین یک باکتری به نام کلستریدیوم تتانی تظاهر می یابد. این باکتری معمولا یک باکتری فرصت طلب بوده و از طریق زخم ها یا جراحت های پوستی ایجاد شده در اثر برخورد بدن اسب با سیم خاردار، سم های زیاد کوتاه شده، و یا حتی به دنبال برخی اعمال جراحی مانند سزارین به جریان خون و سیستم عصبی راه پیدا می کند. این باکتری به وفور در کود اسب یافت می شود. این بیماری اسب با انقباضات اسپاسمی و سفت و خشک شدن همه یا بعضی از عضلات ارادی بدن (مخصوصا عضلات فک، صورت و گردن) تشخیص داده می شود. اسب های مبتلا همچنین دچار تب بالا، واکنش های خشونت آمیز نسبت به تحریکات ناگهانی و سر وصداها، و در نهایت مرگ ناشی از خفگی می شوند. این بیماری اسب تقریبا همیشه کشنده است. تلقیح واکسن برای پیشگیری از بیماری کاملا ضروری است، و بایستی هر سال یک بار واکسیناسیون تکرار شود. همچنین لازم است در مواقع اعمال جراحی، زخم ها و جراحت های پوستی ایجاد شده، واکسن یادآور مایه کوبی شود.
۹. کرونا ویروس اسبی
کرونا ویروس اسبی، یک بیماری اسب می باشد که اخیرا در اسب های مسن شناسایی شده است. علائم این بیماری اسب شامل تب، بیحالی، کاهش اشتها، کولیک و اسهال می باشد. البته انتشار عفونت کرونا ویروس اسبی در سال 2010 در کشورهای ژاپن، اروپا، و ایالات متحده آمریکا گزارش شده بود. کرونا ویروس ها گروهی از ویروس های متعلق به خانواده کرونا ویریده هستند که مسئول بیماری ها و عفونت های تنفسی، روده ای، عصبی و کبدی در بسیاری از پستانداران و پرندگان می باشند. در سال های گذشته نیز در برخی کشورهای جهان، شیوع این بیماری ویروسی در اسب ها گزارش شد. معمولا عفونت کرونا ویروس در اسب های جوان کمتر از اسب های مسن تر شایع است. به نحوی که، در کره اسب ها (زیر 6 ماه) حدود 5/20 درصد، در اسب های جوان (6 ماه تا 5 سال) 3/25 درصد، و در اسب های با سن بالاتر (بالای 5 سال) 2/54 درصد کرونا ویروس می تواند شیوع داشته باشد.
مطالعات انجام شده نشان می دهد که مهم ترین راه آلودگی و انتقال کرونا ویروس در اسب ها از طریق ترشحات بینی و تنفسی می باشد. قدرت واگیر داری و سرایت این بیماری اسب در همه گیری های مختلف از 10 درصد تا 83 درصد گزارش شده است، ولی مرگ و میر ناشی از این عفونت ویروسی، در اسب ها خیلی کم می باشد.
۱۰. بیماری مشمشه
یک بیماری اسب باکتریایی است که توسط باکتری سرایت کننده خطرناکی به نام سودوموناس مالئی ایجاد می شود. این باکتری نسبت به نور، گرما و مواد ضدعفونی کننده حساس می باشد، ولی در محیط های تاریک و غیر بهداشتی تکثیر می یابد. بنابراین، اسب هایی که در جاهای کم نور و نامناسب و با برنامه غذایی فقیر و کم کالری پرورش داده می شوند در خطر آلودگی شدید قرار دارند. انتقال عفونت از طریق ترشحات تنفسی (بینی و دهان) انجام می شود. علائم شامل تب بالا، ترشحات تنفسی و آبریزش بینی، سرفه و مشکلات تنفسی، زخم هایی در مخاط بینی و پوست شکم، و مرگ در اثر ورود باکتری به جریان خون می باشد. متاسفانه واکسن و درمان موثر برای این بیماری اسب در دسترس نیست، و جداسازی اسب های مبتلا از سایر حیوانات، پس از مثبت بودن آزمایش مالئین (آزمایش اختصاصی مشمشه) و معدوم سازی و دفن لاشه در جاهای دور از محل زندگی انسان و حیوانات بر اساس پروتکل بهداشتی، در دستور کار قرار می گیرد.
بدون دیدگاه