تغذیه اسب

تغذیه مهمترین بخش پرورش اسب است. نوع غذا ، مقدار و زمان تغذیه بستگی به جثه ، سن ، شرایط اقلیمی و نوع فعالیتی که انجام میدهد دارد. اسب به آهستگی غذار را هضم میکند و در نتیجه میباید غذا بمقدار کم و بدفعات زیاد دریافت نماید.

قبل از غذا به اسب آب دهید و حداقل یکساعت بعد از غذا به اسب فرصت هضم داده و بعد تمرین را آغاز نمائید. به حیوان زمانی که بدنش گرم و کوفته است غذا ندهید. از تغییرات ناگهانی جیره غذایی اجتناب نمائید.

غذاهای اسب متنوع هستند ، غذاهای حجیم مانند علوفه ها که دارای فیبر هستند که شامل یونجه ، انواع شبدرها ، اسپرس و … که از نظر پروتئین ، کلسیم و ویتامین های آ ، ای و کا غنی هستند.

غذاهای متراکم یا کنستانتره از قبیل جو ، ذرت ، چاودار ، سورگوم ، یولاف ، گندم و … است. غلات از نظر ویتامین آ ضعیف هستند و اسیدهای آمینه متیونین و لیزین در پروتئین آنها کم است. مهمترین غله مورد استفاده در خوراک اسب جو می باشد. ذرت و یولاف نیز در مواردی به مصرف می رسند. خوراکهای ترکیبی شامل مخلوط غذاهای خشبی  و غذاهای پلت شده هستند که جهت مقاصد خاص تهیه می شوند.

هویج ، سیب و بقیه میوه جات و سبزیهای آبدار جزء غذاهای مطلوب اسب هستند. اسب جزء دسته تک سمیان است که الاغ ، گورخر و کرگدن در آن قرار دارند.

شش ماده غذایی را می باید در تغذیه اسبان در نظر گرفت که شامل کربوهیداتها ، پروتئین ، چربی ، ویتامین ، املاح و آب است.

شرکتهای خوراک دام این شش ماده غذایی را متعادل کرده و در اختیار صاحبان  و پرورش دهندگان قرار می دهند. آب مهمترین ماده غذایی برای اسب است.

اسبان که فعالیتهای ورزشی دارند یا در حال رشد و یا آبستن سنگین و یا در اوایل شیردهی هستند به انرژی بیشتری احتیاج دارند.

کمبود انرژی سبب کاهش تولید شیر ، وزن و فعالیتهای ورزشی و همینطور کاهش رشد می گردد.

بطور معمول نصف وزن جیره غذایی اسب را علوفه تشکیل می دهد، علوفه و مواد متراکم کپک زده برای اسبان خطرناک است و می تواند سبب بروز دل دردهای شدید گردد.

جهت جیره بندی اسبان میبایست سن ، وزن ، فعالیت ورزشی و در حال رشد بودن در نظر گرفته شود.

45 تا 72 ساعت طول می کشد تا مواد غذایی از دستگاه گوارش اسب خارج گردد.

 

 

خصوصیات بیومتریک اسب

طول عمر 25 الی 30 سال ولی عمر مفید تا 20 سالگی است ، میانگین وزن اسب بالغ 380 تا 1000 کیلوگرم است.

قد اسب بالغ ( ارتفاع از زمین تا بالاترین نقطه شانه ) بین 1400 تا 1800 سانتی متر است.

سرعت اسب به 88 کیلومتر در ساعت می رسد.

دوره آبستنی اسب 11 – 12 ماه است.

از مواد غذایی اسب می توان ملاسها را نامبرد که مهمترین آنها ملاس چغندر قند و نیشکر است که محصولات فرعی کارخانجات تهیه قند از چغندر و نیشکر هستند. به دلیل خاصیت مسهلی که دارند مصرف آنها محدودیت دارد و بهتر است در فصول سرد استفاده شوند.

ریشه ها و غده ها دارای مقدار زیادی آب هستند و بعلت پایین بودن سلولز قابلیت هضم بالایی دارند که مهمترین آنها چغندر علوفه ای ، چغندر قند ، سیب و هویج می باشند.

چربیها که چندین برابر کربوهیدرات انرژی تولید می کنند ولی محدودیت مصرف داشته و کاربرد آنها ظرافت خاصی را می طلبد.

مکمل های پروتئینی به مواد خوراکی اطلاق می شود که حداقل 20 درصد پروتئین داشته باشند. مکمل های پروتئینی یا منشاء گیاهی و یا حیوانی دارند. مواد پروتئینی دامی از لحاظ تنوع اسیدهای آمینه تشکیل دهنده آن غنی ترند و انرژی بیولوژیکی بالاتری نسبت به دسته گیاهی دارند.

مکمل های پروتئینی گیاهی شامل تفاله دانه های روغنی هستند که پس از استخراج روغن بدست میایند که به آنها کنجاله اطلاق می شود.

مهمترین کنجاله های مصرفی عبارتند از سویا ، تخم پنیر ، آفتابگردان ، گلرنگ ، این کنجاله ها هر کدام به علت وجود برخی مواد دارای محدودیت مصرف هستند.

مکمل های معدنی که تامین کننده کمبود مواد معدنی موجود در خوراک هستند و غالباً به صورت آجر لیسیدنی در اختیار اسب گذاشته شده و بعضاً مانند کربنات کلسیم ، نمک طعام و مواد معدنی به خوراک افزوده می شوند.

در صورتی که خوراک از لحاظ ویتامینها ضعیف باشد یا قبلاً اسب در معرض نور آفتاب نباشد تا ویتامین د در بدنش ساخته شود میتوان از مکمل های ویتامینه در غذای آنها استفاده نمود.

آنتی بیوتیکهای خوراکی ، هورمونها ، آنزیمها و محرکهای رشد موادی هستند که به خوراک افزوده شده و سبب افزایش کارآیی می شوند.

غنی سازی مواد خوراکی میتواند فیزیکی مانند خردکردن علوفه ، بلغور کردن غلات و … و بیولوژیکی که شامل اضافه کردن آنزیم سلولاز ، پکتیناز ، زایلاز و یا قارچهای تک سلولی به خوراک می باشد.

احتیاجات نگهداری اسب زمانیکه هیچ گونه فعالیت و تولیدی اعم از شیر ، کار ، افزایش وزن ، رشد و … نداشته باشد ، در حال نگهداری است که اصولاً میزان جیره غذایی باید به حدی باشد که تغییر در وزن و حتی در ترکیبات بدن ایجاد نماید.

احتیاجات غذایی اسب در هنگامی که تولیدی دارد بیشتر می شود و بر اساس آن باید جیره را تنظیم نمود مانند آبستنی ، کشش ، شیرواری ، رشد ، پرش ، اسبدوانی و …

تنظیم جیره یکی از مهمترین بخشهای علم تغذیه است.

جیره غذایی روزانه عبارت است از مقدار خوراکی که دارای انرژی و مواد مغذی مختلف به مقدار و نسبت متعادل به طوری که بتواند احتیاجات اسب را به مدت 24 ساعت به نحو مطلوبی تامین نماید.

برای تهیه جیره غذایی باید جداول استاندارد احتیاجات غذایی که نشان دهنده مقادیر مواد مغذی مورد نیاز حیوان است را در اختیار دداشته باشیم ، علاوه بر آن جداولی که ترکیبات خوراک را از نظر مواد مغذی مختلف نشان میدهند نیز لازم است.

جداول استاندارد غذایی اطلاعات زیر را به ما می دهند.

الف : احتیاجات غذایی اسب

ب : تجربه مواد خوراکی ، این جداول خوش خوراکی ، اقتصادی بودن ، وضعیت فیزیکی خوراک ، تفاوت های فردی اسب ، اقلیم اسب و … اشاره ای ندارد.

مهمترین جدول غذایی و احتیاجات جدول ( ان آر اس ) می باشد.

 

نکاتی که در مورد تغذیه اسب ها باید رعایت شود

تغذیه را با علوفه آغاز کنید و سپس در صورت نیاز کنسانتره را به تدریج اضافه کنید.

اسب های بدون فعالیت و یا با فعالیت کم تنها نیازمند به علوفه با کیفیت بالا در جیره خود هستند و نیازی به کنسانتره ندارند مگر آنکه علوفه فاقد کیفیت و ارزش غذایی باشد که مطابق با آن کنسانتره به جیره افزوده می شود.

مصرف زیاد علوفه بی کیفیت به بزرگی شکم و ضعف عضلانی اسب می انجامد.

عدم تمایل اسب به خوردن می تواند مربوط به بی کیفیت بودن خوراک ، خستگی و استرس به دلیل تمرین زیاد یا مسابقه ، مسافرت بلند مدت ، بیماری یا انگل های داخلی ، تیز بودن لبه های بیرونی دندان ها و … باشد.

خوراکی هایی مانند ملاس و یا مکمل های ویتامنی می تواند سبب تحریک اشتهای اسب شوند.

خوراک را در اوقات معین و به شکل منظم به اسبان بدهید.

پژوهش ها نشان داده که حوراک منظم اسب ها در زمان های معین روزانه توانایی هضم غلات را تا 40 درصد افزایش می دهد.

هنگامی که اسب ها منتظر دریافت جیره خود می مانند گرسنه و بی حوصلگی خواهند شد و این احتمال وجود دارد که این امر سبب افزایش رفتارهای نابهنجار آنها در اصطبل گردد . خوراک روزانه اسب ها  را در دو نوبت تامین نماید.

تغذیه مادیان آبستن

در شش ماهه اول بارداری مقدار پروتئین و انرژی مورد نیاز را حدالمقدور از علوفه تامین شود.

در نیمه دوم بارداری میتوان از مکمل ها و غلات برای تامین ویتامین ها و مواد مغذی استفاده کرد.

عدم تامین ویتامین ها و مواد مغذی مورد نیاز در نیمه دوم بارداری میتواند سبب بد شکل گرفتن کره در شکم مادیان شود.

سوء تغذیه مادیان آبستن سبب کمبود ویتامین آ ، کلسیم ، منیزیم و فسفر در مادیان و جنین می گردد.

در زمان شیردهی مادیان می توان از مکمل ها و غلات که اهمیت بسیار زیادی برای مادیان شیرده دارند استفاده نمود.

شیردهی در حدود هفته هفتم به اوج میرسد ، میزان مصرف غلات توسط مادیان نیز باید در این دوره بیشتر از همیشه باشد ، بعد از آن به تدریج از میزان غلات مصرفی مادیان بکاهید تا مادیان دچار اضافه وزن و چربی نشوند.

 

جدول شماره یک
اقلام خوراکی به ازای هر 100 کیلوگرم وزن زنده اسب
اسب	مقدار کنسانتره (گرم)	یونجه (گرم)	کاه گندم (گرم)
فعالیت زیاد	1000	875	625
فعایت متوسط	750	875	625
فعالیت سبک	500	750	750
مادیان آبستن زیر 6 ماه	175	1000	875
مادیان آبستن 6 الی 11 ماه	250	1125	750
مادیان شیرده (زایمان تا 3 ماه)	750	1500	250
مادیان شیرده (3 ماه تا از شیرگیری)	625	1250	625
نریان ( سیلمی )	375	1000	625
کره اسب تا 6 ماه	1330	1330	–
کره اسب 6 تا 12 ماه	800	1400	200
کره اسب 12 تا 18 ماه	665	1500	330
کره اسب 18 تا 24 ماه	590	1325	590

بعنوان مثال برای یک اسب 450 کیلوگرمی با فعالیت زیاد ، ابتدا می بایست وزن اسب ( 450 ) را تقسیم به 100 نموده که عدد 4/5 بدست میاید سپس عدد 4/5 را در اعداد مربوطه به میزان کنسانتره یا یونجه و کاه گندم در ردیف اسب با فعالیت زیاد ضرب نماییم که در نهایت اعداد 4/5 کیلوگرم کنسانتره 3/94 کیلوگرم یونجه و 2/81 کیلوگرم کاه گندم برای این اسب بدست میاید. برای سایر گروه های اسب نیز می توانید به همین صورت میزان کنسانتره ، یونجه ، کاه گندم مورد نیاز را محاسبه نمود.

توجه داشته باشید که موارد ذکر شده بصورت تئوری است ، اختلافهای زیادی در تئوری و عمل وجود دارد . پرورش دهندگان می بایست تحت نظر یک متخصص با تجربه وارد به تغذیه که دارای تجربه عملی زیادی در این زمینه است کارورزی نمایند تا بتوانند موارد تئوری را بصورت عملی در آوردند.

 

جدول شماره 2
جیره روزانه پیشنهادی برای اسب با وزن 400 کیلوگرم
گروه اسب	وزن زنده (کیلوگرم)	کنسانتره (کیلوگرم)	یونجه (کیلوگرم)	کاه گندم (کیلوگرم)
فعالیت زیاد	400	4	3/5	2/5
فعالیت متوسط	400	3	3/5	2/5
فعالیت سبک	400	2	3	3
مادیان آبستن زیر 5 ماه	400	0/7	4	3/5
مادیان آبستن 6 الی 11 ماه	400	1	4/5	3
مادیان شیرده زایمان تا 3 ماه	400	2/5	5	2/5
سیلمی نریان	400	1/5	4	2/5
کره اسب تا 6 ماه	150	2	2	–
کره اسب 6 تا 12 ماه	250	2	3/5	0/5
کره اسب 12 تا 18 ماه	300	2	4/5	1
کره اسب 18 – 24 ماه	340	2	4/5	2

 

هر کیلوگرم کنسانتره اسب حاوی مقادیر زیر است

ماده مغذی	واحد	مقدار
انرژی قابل هضم	کیلو کالری	3500
پروتئین	درصد	13/8
چربی	درصد	5/1
کلسیم	درصد	0/45
فسفر	درصد	0/65
سدیم	درصد	0/4
فیبر خام	درصد	6/4